Caroline van der Plas heeft de politieke arena verrijkt met een fris, conservatief geluid, waarbij ze tot nu toe weinig controversiële standpunten innam.
Maar spannend wordt het bij (centrum)rechtse partijen zodra het over sociale zekerheid gaat: behoudende politici hebben weinig affiniteit met armoedebestrijding en maken er dan ook al tientallen jaren een potje van: Nederland kende na het kabinet Den Uyl geen armoede en woningnood meer, een luxe die we ons nu niet meer voor kunnen stellen.
Vrijdag verscheen het verkiezingsprogramma van de BoerBurgerBeweging op hun website, en dat was schrikken: alsof het de achterkant van een bierviltje betrof haalde Van der Plas achteloos een streep door de toeslagen die we in Nederland kennen. Dat is nogal draconisch en simplistisch.
Sinds het schandaal in de kinderopvangtoeslagen stort rechts Nederland zich op de sloop van het toeslagenstelsel: 'In the midst of every crisis, lies great opportunity,' wist Einstein al. Maar dat is in dit geval ten onrechte, omdat er grote verschillen in geschiedenis, werking en doelstelling van de diverse toeslagen bestaan.
Bij de door Omtzigt en Leijten blootgelegde misstanden was er sprake van een afwijkende systematiek voor toekenning en controle van de uitkeringen, en was het sanctiebeleid arbitrair en onrechtmatig.
Bovendien ging het hier slechts om één op de acht toeslagen die overgemaakt worden door de overheid, en is het niet terecht om de anderhalf miljoen ontvangers van huurtoeslag de dupe te laten worden van deze door kabinetten Rutte veroorzaakte crisis.
De huursubsidie, zoals hij vroeger genoemd werd, functioneert al tientallen jaren naar tevredenheid en is onmisbaar voor mensen met lage inkomens: hij financiert vaak de helft van hun huur. Door de nauwkeurige toewijzingscriteria komt de hulp bovendien daar terecht waar hij nodig is: armoede is een huurdersprobleem.
Afschaffing van toeslagen kan een koopkrachtverlies van 30% opleveren. Dat zou volgens BBB opgevangen moeten worden met maatregelen in de fiscale sfeer. De partij pleitte er aanvankelijk voor de eerste €20.000 aan inkomsten belasting- en premievrij te maken. Maar mensen met een laag inkomen betalen die heffingen vaak niet omdat ze lager zijn dan de heffingskorting; met de Belastingdienst als spekkoper.
In het verkiezingsprogramma wil de partij die maatregel toepassen op inkomens tot €30.000, waardoor het aantal begunstigden fors zal toenemen. Dat kost de staatskas miljarden extra per jaar, of de ontvangen bedragen per persoon moeten naar beneden worden bijgesteld. Dat laatste zal de armoedeproblematiek verder vergroten. Een lose-lose-situatie.
De fout die gemaakt wordt is dezelfde als bij de energietoeslag: politici hechten erg aan generiek beleid, omdat partijen daar hun achterban beter mee kunnen bedienen. De voor de bestrijding van energiearmoede dure en ineffectieve €190 die ieder huishouden vorig jaar twee maanden kreeg overgemaakt, heeft de schatkist meer dan 3 miljard euro gekost; net zoveel als de overheid in tien maanden kwijt is aan huurtoeslag.
Armoedebestrijding vergt maatwerk: precieze voorwaarden zijn vereist om de mensen te bereiken die de ondersteuning nodig hebben en om verspilling van gemeenschapsgelden tegen te gaan. BBB wil een overheid die zich beperkt tot haar kerntaken. Dat valt niet te rijmen met het subsidiëren van de helft van Nederland (53% verdiende in 2021 minder dan €30.000).
De financiële voorstellen schreeuwen om doorrekening ervan door het Centraal Planbureau, maar dat staat de plattelandspartij niet toe. Voor het maken van koopkrachtplaatjes heb je toch echt een spreadsheet nodig.
Het toeslagenvoorstel van BBB staat haaks op de beleden ideologie dat de overheid beter naar de burgers moet luisteren. Het aantal ontvangers van toeslagen dat de afschaffing ervan afwijst, zal niet onderdoen voor het percentage boeren dat niks van het stikstofbeleid moet hebben. Zoals Van der Plas naar laatstgenoemden kan luisteren, zou ze ook oor moeten hebben voor die eerste bevolkingsgroep.
Haar suggestie om samen te gaan koken, als maatregel tegen armoede, doet denken aan het advies van Jetta Klijnsma aan minvermogenden om een moestuin te beginnen: het illustreert de afstand tussen politiek en samenleving.
Uit onderzoek blijkt bovendien dat slechts 10% van de ontvangers van toeslagen ontevreden is over de dienstverlening van de Belastingdienst (Toeslagenmonitor kwartaal 4 2022). Dan geldt het adagium: If it ain’t broke, don’t fix it.
Gelukkig is het verkiezingsprogramma van BBB nog maar een concept: werk aan de winkel voor de leden ervan, om het sociale gezicht van de partij te redden.
